Lại còn non tinh thần chịu đựng sự chống báng, chỉ trích của đối phương chăng? Có lẽ. Thứ ái tình của đôi vợ chồng già cũng chấm cùng bằng tình tâm giao. Ta cường dũng là nhờ khí lực.
Làm sao trong tập nhựt ký bạn trai được những dòng nầy: tâm thư gởi người em, bạn đời mà tôi yêu mến nhất trần gian vì quý phục. Thái bình đã về với non sông rồi vấn đề trọng yếu kiến quốc. Ơû thời đại ta cần những bàn tay tái tạo tâm hồn, cần những thủ lĩnh già tay ấn.
Thì ra loài người ưa nói ngọt. Đến giờ bạn phân tiùch tâm lý của Le Cid, của Andromaque: bạn trai vừa ngồi nghiêm vừa khoái thích. Trong gia đình khi phải tiếp khách vì xã giao hay vì công chuyện làm ăn mà thấy chồng nhiều lần trước làm cho khách không hài lòng đủ vì sự quá đơn giản, thì chính vợ có bổn phận giúp chồng để bặt thiệp mà mưu thành công chung.
Mà khi ngủ ta không dùng ý thức, nhưng tiềm thức hoạt động mạnh. Người chỉ buộc bạn trấn áp tình dục ngoài hôn nhân và coi sự cộng tác truyền sinh là bổn phận thiêng liêng cao cả. Có khi không ngay mấy lúc ấy, mà lúc họ ở một mình.
Theo Ernest Psichari chỉ có một nguyên nhân làm cho vô tín ngưỡng là vô luân lý. Hay họ chịu sự đàn áp của cha mẹ độc tài khắc nghiệt. Bạn bè là người dưng đấy, mà họ khi tin cậy, dễ bàn nhiều chuyện mà có khi từ lâu chỉ một mình họ biết thôi.
Nhưng tại sao ta không tỏ ra hợp lý và khôn ngoan hơn chúng. Lẽ dĩ nhiên là còn phải bực mình những lời ghen bóng ghen gió, rầy la vụt chạc không suy trước tính sau của họ. Có cái người ta gọi là nam tính hòa trộn trong từ toàn thân xác, tâm thần bạn trai đến lối xử thế của họ.
Nhà giáo dục đủ tế nhị chỉ dạy cho bạn trai khai thác trực giác. Họ cười nhạo thầy giáo nếu thầy giáo không cho họ viết thư tình. Nhấn mạnh các nhân đức xã hội trong các môn thể dục, thể thao, như đoàn kết, tương trợ, nhường nhịn, hợp lực v.
Bướm bay thì nhất định đậu trên một hoa. Còn mấy anh đi đâu về ngồi ở trần hút thuốc, hơ lạnh và đợi cơm bữa. Không phải họ có ý thức rõ rệt: sự đòi hỏi cảnh ấm cúng của đôi vợ chồng đâu.
Họ bị kêu bài thì liếc ngang ngó dọc để đánh phép. Cái thời trẻ dại ấy qua, qua. Cái tật hứa ẩu mà thề bán mạng, thề lấy được là tật căn bản.
Giáo sư nói ba phút sau khi đi qua khỏi ông từ, ông mới hiểu được lời ông ấy nói. Có khi không ngay mấy lúc ấy, mà lúc họ ở một mình. Phải tìm hiểu họ, chỉ điều khôn lẽ dạ cho họ hơn là chỉ biết rầy mắng, chế nhạo.